Woensdag 10 augustus

Al vroeg (5:30 uur) worden we (getooid met slaapmaskers en oordoppen) gewekt door de luidruchtige Rwandezen, die bij het doorkomen van het morgenlicht, meteen op vol volume gaan. Als je wakker wordt, kun je uit twee opties kiezen: badkamer 1, met een toilet dat niet uit zichzelf doorspoelt, een wastafel met kranen zonder water en een douche met weliswaar een rode en blauwe kraan, maar waar bij allebei hetzelfde water uitkomt: koud. Badkamer 2 beschikt wel over een wastafel met water (en spiegel!), een douche (zie badkamer 1), een doucheslang die met Hollandse ducttape is vastgezet en een toilet, dat wel gewoon doorspoelt. Deze badkamer heeft alleen geen slot, dus al snel na aankomst volgden hier Hollandse maatregelen: een kartonnetje “bezet/vrij” op de deur. Misschien ook wel wat te enthousiast om te verwachten dat een kantoor twintig jongeren uit Nederland goed kan huisvesten en sanitair kan bieden… Loop je vanuit de badkamer terug, dan kom je al slalommend door onze bagage uit bij de grote ‘slaapzaal’, waar vijf stapelbedden klem tegen elkaar aan geschoven staan. De dames hebben een kamer met raamzicht, maar zonder gordijnen. Ze liggen dag en nacht in een soort etalage. Zodra het merendeel wakker is en Conny verbinding maakt met haar jarige Nico, zetten we massaal “lang zal hij leven” in.

Nadat alle twintig gedoucht, gewassen, getoiletteerd en opgemaakt zijn, arriveren we rond 8:00 uur in de centrale eetzaal. Koffie (Yesss!), thee, suiker, natuurlijk een omelet en speciaal voor ons gehaalde bruine broodjes. Deze zijn helaas alleen maar bruin aan de buitenkant, het blijken ‘gewone’ witte puntjes te zijn met een bruin uiterlijk. Dit moeten we volgende keer maar wat beter uitleggen als we vragen om bruin brood. Inmiddels druppelen ook de deelnemende jongeren vanuit Huye en Kigali op het kamp binnen en aangezien de jongeren uit Remera gisterenavond laat arriveerden, zijn we nu helemaal compleet voor het summer camp. Maar eerst nog even tijd voor een kringgesprek met onze eigen groep, om de indrukken van de eerdere dagen een plekje te geven. We doen eerst een rondje gevoelens en emoties, want negen dagen met elkaar op reis door Afrika, dat vraagt veel van iedereen. Door middel van vragen als: “wat laat je achter”, “wat neem je mee naar deze plaats” en “wat wil je veranderen”,  krijgen we mooie inzichten en nieuwe energie om het summer camp mee te starten.

Samuel is gekomen en verzorgt de aftrap. Alle jongeren worden in vijf groepen van acht personen verdeeld, dus elke groep heeft zo’n drie à vier Nederlandse jongeren. Ze verzinnen een groepsnaam, een yell, logo of teken en leren elkaar over en weer vijf woordjes (Nederlands-Kinyarwanda en vice versa). Het zorgt ervoor dat er al snel een leuke gezellige sfeer ontstaat. Voor de lunch presenteert elke groep zich en natuurlijk hilariteit alom als Rwandese jongeren “hagelslag”, “stroopwafels”, “goedemorgen” en “Terschelling” proberen uit te spreken. Natuurlijk klinken onze “Mwaramutse en yego” ook niet zoals ze horen te zijn. Omdat tijdens het kamp alles samen wordt gedaan, heeft één groep een lunch voorbereid. Deze keer geen rijst, maar pasta met een soort pindasaus. Hier en daar klinkt zelfs: “het eten gaat eigenlijk steeds lekkerder smaken.”

Voor 14:30 uur staat een potje voetbal gepland. Omdat we tijdens de gesprekken allemaal in de eetzaal zitten, heeft Joost de groepsbezittingen beschermd door het ‘kantoorpand’ op slot te doen. Dat blijkt niet zo slim. Als we ons willen omkleden, blijkt het slot niet meer open te kunnen. Verder is het pand zo goed beschermd, dat er geen luikje of raam is waar een muis -laat staan een mens- doorheen kan. Drie werkmannen komen, die onder toeziend oog van twintig muzungu’s, het slot openbreken. Een half uur later een groot gejuich. Maar deze slotenmakers zullen weinig verdienen als inbrekers, zoveel moeite kost het hen om binnen te komen!

Verderop ligt een open vlakte met twee doelen, dat doorgaat als voetbalveld. Over een grasmat kun je nauwelijks spreken, laat staan dat het vlak is, want het is bezaaid met gaten en hobbels. In vier groepen spelen we tegen elkaar, ook nu gemixt. Dat levert een botsing van culturen op. In Rwanda is totaalvoetbal niet doorgedrongen. Tussen de samenspelende Nederlanders dribbelen solerende Rwandezen door, die maar één doel en richting kennen: zo snel en zo weinig samenspelend mogelijk naar voren. Emma maakt de sier, als voetballende vrouw, waarvan men vindt dat ze voetbalt als een man. Mag je haar nu wel of niet tackelen? Saskia krijgt in het veld van de Rwandese tegenstander te horen: “I want to beat you” en de schrik slaat haar om het hart. Wil hij mij echt slaan??? Al snel wordt echter duidelijk dat ze “verslagen” dient te worden. Nadat alle stofwolken zijn opgetrokken, komt er een team als winnaar uit de bus. Het team met daarin onder anderen Thijmen, Jelle en Merel heeft na 25 Afrikaanse minuten (ongeveer drie kwartier) één doelpunt meer gemaakt. Door de vakjury wordt Luuk uitgeroepen als de beste veldspeler van de muzungu’s. Thijmen krijgt het doelpunt van de week achter zijn naam.

Bij terugkomst wacht ons opnieuw de pindasaus, maar deze keer als diner geserveerd met rijst. Nu is het onze beurt om de Rwandezen te laten schrikken. Als Wiebe en Thijmen “Wij gaan op de berenjacht” inzetten, klepperen de golfplaten op het dak. Wat een volume komt daar uit. Eén voor één verlaten de Rwandezen de eetzaal. Later op de avond zitten we in het schijnsel van maan en sterren buiten en praten we over nog meer overeenkomsten en verschillen in de beide culturen door. Heel veel thema’s komen voorbij, zoals geloof, kansen, uitdagingen, onderwijs, opvoeding, drugs en social media. Bij het onderdeel opvoeding blijken verrassend veel overeenkomsten te zijn. Zowel in Nederland als in Rwanda ervaren jongeren vergelijkbare problemen/frustraties in de relatie met hun ouders. Tegen 21:30 uur sluiten we de avond af, waarna op diverse plekken op het terrein het gesprek nog verder gaat. Eén groepje luistert lekkere ‘wereldse’ muziek, maar daar direct naast volgt een ander groepje onder leiding van pastor Joost ‘Summercamp catechese’ rondom hun eigen (geloofs)vragen. Een ander deel ’tuttert’ al op de slaapzaal. Om 23:15 uur draaien wij (Joost en Conny) de ‘morning devotion’ nog ff snel in elkaar en dan gaat toch echt het licht uit. Dag 1 van het Summer Camp zit erop. Unareneze (slaap lekker)!

Conny Middelkoop en Joost Schelling.

Dinsdag 9 augustus

Wakker worden om 6:00 uur door rondstampende, pratende mensen, na een nacht van vier uur slaap door een bed met een kuil erin is niet het fijnste wat er is. Helaas gebeurde dat dus wel, ik (Lieke) lag samen met Shirley in een twijfelaar met een diepe kuil in het midden. We hebben twee nachten bij een gastgezin geslapen, met fijne en minder fijne dingen, maar daar kom ik later op terug. Een gezin met een moeder, vier dochters, een zoon en een vader die ’s avonds laat thuiskomt van zijn werk. Er loopt ook nog een neef rond, die ’s nachts werkt. Niemand spreekt Engels, behalve de oudste dochter. Ze heet Diane, is 20 jaar oud en wacht tot ze naar de universiteit kan in september. De neef heet Très Bien, vertaald in het Nederlands heet hij dus ‘heel goed’. Ook zijn Engels kan er mee door, maar echt gesprekken voeren lukt niet. Met de moeder praten we Frans en Engels door elkaar en de andere kinderen praten zo goed als niet. Meer dan “goodmorning”, “thank you” en “nice to meet you” komt er niet uit. Oké, op naar de fijne en minder fijne (oftewel zeekoe) dingen. Gelukkig zijn er meer fijne dan minder fijne, zoals dat we superwelkom in dit gezin zijn, het eten best wel oké is, het gezellig was, en ze onze schoenen hebben gepoetst (na honderd keer gezegd te hebben dat ze dat echt niet moesten doen). Dan de iets minder fijne: een gat van 20 meter in de grond als wc, de paniek die er was toen Hannah en Samira een avond bij ons in het gastgezin waren, omdat hun gastgezin niet thuis was en pas ’s avonds laat thuiskwam van een bruiloft in Kigali. Ook hadden we zoals al eerder gezegd niet zo’n fijn bed, mijn voeten kwamen zo’n 15 cm over de rand heen (ik ben dan ook wel een lange Nederlander in een bed voor kleine Afrikanen) en door de grote kuil in het midden rolden we heel de tijd naar elkaar toe en was er niet veel sprake van slapen. Maar goed, we hebben het naar ons zin gehad en dat is het belangrijkst.

Na een ontbijt van omelet, brood, passievrucht en thee maken we foto’s, wisselen we onze Facebookgegevens uit en lopen we samen met Inge, Emma, Samira, Hannah en hun gastgezinnen naar de kerk om met de rest van de groep verder te gaan met het programma. We nemen afscheid met een knuffel en lieve woorden en zien Diane met tranen in haar ogen achterblijven als we weglopen. In het huisje naast de kerk is al een groot deel van de groep aangekomen. Iedereen doet lekker rustig aan en we wachten tot het programma start. Het ochtendprogramma is praten met moeders die HIV-positief zijn. Ze vertellen ons hun verhaal en hoe de regering hen helpt met onder andere gratis medicijnen. Als we hierover geïnformeerd zijn, kunnen we zelfgemaakte spullen kopen. Met het hiermee opgebrachte geld kunnen zij eten kopen. Na dit bezoek en gesprek is er de keus om een waterput te bezoeken. Als je dat liever niet wilt kan je in het huisje blijven. Dat doe ik dan ook, even mijn rust pakken. Er wordt gelezen, geschreven, geslapen, gepraat en gelachen. Het is gezellig, maar wel lekker rustig, zodat iedereen die het nodig heeft even tot rust kan komen.

Een klein groepje maakt een wandeling naar de waterput, 20 minuten verderop. Ik (‘Gerrie’) hou gewoon mijn slippertjes aan, maar ik kom er al gauw achter dat ik die beter had kunnen omwisselen voor wat degelijkere schoenen. We struikelen en glijden hele stukken naar beneden over de typisch roodgekleurde Afrikaanse zandwegen. Er loopt een Rwandees naast me die het geen probleem vindt om me een handje te helpen bij moeilijke afdalingen. De ‘korte wandeling’ valt te vergelijken met een flinke alpentocht, al is de omgeving toch iets anders: bananen- en avocadobomen, nieuwsgierige dorpelingen en kinderen, kleine simpele huisjes/hutjes, mooie bergen en dalen. Een uur later komen we uiteindelijk aan bij de waterput. Daar staan enkele kleine jongetjes bij met grote jerrycans water in hun hand. Een kereltje klautert als een aapje de diepe put in om water te halen, met z’n voeten langs de muur. Levensgevaarlijk, want als je erin valt, dan kom je er niet meer uit. Op de vraag of hier nooit ongelukken gebeuren, wordt er gelachen: “wij weten wel hoe we dat moeten doen.” We staan verbaast te kijken. Natuurlijk willen wij ook even proberen hoe het is om met zo’n jerrycan op je hoofd te lopen. Dat blijkt niet mee te vallen, maar sommigen van ons proberen het toch: resultaat: anderhalve meter bergop. Daarna showt onze gids even hoe het hoort: met één armzwaai brengt hij 20 liter water rechtstreeks op z’n hoofd. We staan perplex. De tocht naar de waterput maken zij twee keer per dag. Indrukwekkend. Wij vervolgen onze weg terug naar ‘huis’. Onderweg liggen er allemaal mooie stenen op de grond, waar we ons als kleine kinderen op storten. De gidsen moeten lachen, maar zijn wel bereid om het verschil tussen de stenen uit te leggen. Verderop komen we twee kleine kinderen tegen. Gelukkig hebben we nog stickervelletjes bij ons en krijgen ze allebei een sticker op hun shirt. In no-time duiken er minstens twintig andere kinderen op. Waar die nou ineens vandaan komen…

Twee uur na vertrek voegt de waterputgroep zich weer bij ons en rusten we lekker uit. We doen vandaag eigenlijk zo goed als niets, wat voor sommigen lekker is om uit te rusten. Voor anderen is het juist minder fijn, omdat zij juist moe worden van niks doen. Een tijdje later is het tijd om Remera te verlaten en drie uur lang in het busje naar Huye te rijden. We stoppen soms voor plaspauzes (en een grote stop voor Jeffry, ik bespaar jullie de details), maar rijden over het algemeen goed door.

Het is al donker tegen de tijd dat we aankomen in Huye en we eten pas nadat de tassen zijn uitgepakt en de bedden zijn verdeeld. Dat duurt dus wel even. Voor mij helaas geen avondeten, want ik krijg ineens weer last van heimwee (huilen) en knallende hoofdpijn (nog meer huilen). Ik duik mijn uitgekozen bed in, tussen Shirley en Sifra en onder Samira, en voor mij is de dag voorbij. Slaap lekker en tot morgen!

Maandag 8 augustus

Vanmorgen word ik tot mijn grote verbazing wakker naast Jeffry en andersom natuurlijk ook. Daarna naar het ontbijt. Dit bestaat uit: thee, ei, jam, broodjes, muesli, honing, ananas, banaan, appel en melk. Onze spullen kunnen we hier in het gastgezin achterlaten omdat we hier vanavond weer terugkomen om te slapen. Om 9 uur Rwandese tijd (dus half 10) rijden we weg.

Ervaring van het helpen groep 1 van Wiebe:

We gaan gesplitst in twee groepen naar een huis toe waar we helpen om het dak af te bouwen. Aan het dak afbouwen kunnen we niet zoveel doen, omdat er voldoende werklui rond lopen. Wij besluiten om de kinderen uit de buurt te vermaken. We leren ze het liedje ‘King of Kings’ aan. Vervolgens leren ze ons ook een liedje in Kinyarwanda aan, wat ons nog niet eens zo slecht afgaat. Later lopen we met de pastor (en alle kinderen) een stukje verder naar de koffieplantage en naar de kerk toe. Naast de kerk zit de school. Wanneer we bij de school aankomen, horen we van de juffrouw dat er maar een paar kinderen na de vakantie terug naar school zijn gekomen. We beseffen ons dat de ongeveer vijftig kinderen die achter ons aan liepen daar dus hadden moeten zijn. Maar het positieve is dat wij ze wel een paar Engelse woordjes hebben geleerd en dat de ochtend dus helemaal niet zo slecht besteed is 😉

Ervaring van het helpen groep 2 van Jeffry:

Wij werken bij een gezin van een weduwe die sinds de genocide met haar tweeling daar woont. Eigenlijk wel een raar idee om met z’n drieën in zo’n kleine ruimte te moeten leven. Wij hebben thuis allemaal een eigen kamer. Nadat we klaar zijn met bouwen worden we hartelijk bedankt door de dominee die ter plaatse is en ook door de vrouw voor wie we het gedaan hebben. Ik vind het superleuk dat we dit hebben kunnen doen!!!

Na het bouwen komen we aan in de kerk van Mwirute, waar we met z’n allen lunchen. Wat we eten moet inmiddels toch ook geen verrassing meer zijn toch? Daarna gaan we terug naar he gastenverblijf van de kerk in Remara. Nadat we hier wachten op nieuwe flesjes water komt pastor Jérôme ons drie kwartier later weer ophalen en leidt ons naar de kerk. Daar komen we in een zaaltje te zitten met mensen die de genocide hebben meegemaakt. Zij vertellen daar dat alle vrouwen daar overlevenden zijn en alle mannen daar daders zijn die daarvoor hun straf hebben uitgezeten. Deze slachtoffers en daders zitten door elkaar heen en gaan tegenwoordig weer met elkaar om. De slachtoffers vertellen dat ze de daders hebben vergeven. Er wordt verteld dat de Hutu’s via de radio en krant te horen kregen dat ze de Tutsi’s moesten vermoorden. Of je nou buren, vrienden, familie of een gezin was dat maakte niet uit, de Tutsi’s waren slecht. Er zit zelfs een man naast een vrouw, die haar man en kinderen heeft vermoord.

’s Avonds gaan we naar het gastgezin terug. Hier worden we weer hartelijk ontvangen. Helaas is pastor Jean-Marie nog steeds ziek, net zoals gisteren. Maar zijn vrouw en kinderen zijn erg aardig voor ons. We geven ze nog een hoop cadeaus. Ze is zo blij met de pot pepermuntjes dat ze die op haar hoofd zet en een dansje ermee doet!

Zondag 7 augustus

Na gisterenavond waarschijnlijk voor de laatste keer deze week goed gedoucht te hebben, heb ik vannacht prima geslapen. Vandaag gaan we naar een keigrote kerkdienst van de EPR (de Rwandese PKN) in het lokale voetbalstadion van Kigali. Het stadion zelf trekt eerlijk gezegd meer onze aandacht dan de keihard schreeuwende en gillende vice-presidente van de EPR. Je kan de grootte van het stadion vergelijken met het stadion van FC Dordrecht of Excelsior. De betonnen lagen met nummertjes erop, die moeten dienen als stoelen, zijn in de kleuren van de Rwandese vlag geschilderd en dat ziet er erg leuk uit. We gaan random ergens zitten, maar we worden al snel op een speciale plek gezet met buitenlandse gasten. De schreeuwende vrouw spreekt uitsluitend Kinyarwanda en roept af en toe ‘halleluja’ of ‘amen’. Wanneer dat gebeurt, gilt het hele stadion, tenminste, dat kleine deel dat gevuld is voor het podium, haar na. Na een tijdje opgepropt op het betonnen bankje te hebben gezeten, vindt de organisatie het een goed idee dat er vertalers tussen de groep in komen zitten, zodat we de dienst beter kunnen volgen. Goed idee, maar… Wij gaan een rij naar voren gaan zitten, zodat we een beetje meer ruimte zullen hebben en de vertalers niet op onze schoot hoeven te gaan zitten. Er zijn veel koren aanwezig die één voor één allemaal een liedje komen zingen, dit is helaas af een toe een beetje vals.

Op een gegeven moment komen er twee vertalers ‘naast’ ons zitten (lees: half op onze schoot). We kunnen ze niet verstaan, doordat het geluid zo hard staat en hierdoor heeft het vertalen dus niet zo veel nut. Ook hebben de vertalers een minder fijne geur bij hun adem, beter gezegd; ze ruiken naar verstopte doucheputjes. Ondertussen worden onze armen nat doordat de vertalers nogal een vochtige manier van spreken hebben. Het liefst zouden we nog een keertje douchen, maar dat kan natuurlijk niet. Links van ons staat een groepje met jongetjes die heel goed kunnen trommelen. Het is zo gaaf dat ik stiekem zelf weer een beetje zin krijg om te gaan drummen. Terwijl de vertalers steeds dichterbij komen zitten, vertellen ze dat er zes nieuwe dominees worden ingewijd. We moeten er natuurlijk wel bij vertellen dat niet alle vertalers vervelend zijn, maar die van ons toevallig wel. Na de kerkdienst eten we met zijn allen weer een typisch Rwandese maaltijd.

Na de maaltijd gaan we terug naar ISANO om onze koffers in te pakken. We gaan met drie auto’s naar Remera rijden, maar na een uur op Samuel gewacht te hebben, hebben we ons toch maar in de andere twee auto’s gepropt met alle bagage.

Eenmaal aangekomen in Remera maken we een nieuwe indeling voor de komende twee nachten in de gastgezinnen. Jirre en ik slapen bij een gastgezin met een jongen van vier jaar en een meisje van drie maanden. Wiebe en Roel hadden hier de eerste keer geslapen en de verhalen waren erg positief. Als we binnenkomen wordt al snel de TV aangezet. De daaropvolgende drie uur luisteren we gospel. Ik probeer bij een liedje met veel herhaling mee te zingen in het Kinyarwanda. Dit vindt vooral de vader van het gezin erg leuk. We eten gefrituurde banaan met kip, spinazie en rijst. Helaas is dit niet zo lekker, dus eten we niet zo veel. Onwetend van wat er ons de volgende ochtend zou worden verteld gaan we slapen. De volgende ochtend bleek namelijk dat de beste man zijn eigen kip had geslacht speciaal voor ons en dat wij er bijna niets van op hebben.

Luuk van Lieshout (m.m.v. Sifra van den Herik)

Zaterdag 6 augustus

Het is zaterdag 6 augustus. Een nieuwe dag in Rwanda begint. Vol goede moed wordt de kraan opengedraaid, maar helaas. De leidingen staan weer kurkdroog. Maar hé, daar zijn we inmiddels aan gewend dus wassen we ons met water uit de jerrycan (van drie dagen oud). Een dikke laag zonnebrand en een laag DEET later zijn we klaar om te gaan ontbijten.

Aangekomen bij het ontbijt mogen we voor de verandering meteen beginnen! Al snel staat er een lange rij voor de ‘afdeling’ geroosterd brood. En voor de liefhebbers is er scrambled egg i.p.v. omelet. Ook voor de anti-ei mensen is er volop suiker en honing in de aanbieding.

Het plan is om rond 09:00 te vertrekken richting AMU Kigali om daar net als de dag daarvoor spelletjes te spelen met de kinderen en samen te gaan koken. Maar zoals altijd loopt de planning uit, want de nieuwe watertank heeft vertraging. Gelukkig hoeven we niet lang te wachten en nadat iedereen z’n flesje heeft bijgevuld kunnen we vertrekken.

Polycarp (onze vaste chauffeur en tevens goede zwemmer) heeft vandaag vrij, want zijn schoonzus heeft een keizersnee-operatie in het ziekenhuis ondergaan. Dus de grote Landrover is ingeruild voor een wat kleiner vervoersmiddel namelijk de “pik up” (ja zo stond het echt op de pick-up!) van Samuel. Het is een beetje krap, maar binnen 20 minuten zijn we op locatie. Deze blijkt tot onze verbazing in een soort villawijk te liggen, waar tevens nog volop nieuwe huizen worden gebouwd.

De AMU-vestiging in Kigali ziet er veel beter, verzorgder en groter uit dan de vestiging waar we gisteren waren. Het beschikt over een basketbalveld, een kleine speeltuin met schommel en draaimolen geschilderd in de kleuren van de Rwandese vlag en meerdere grasvelden waarop gespeeld kan worden. Ook was er hier meer parkeergelegenheid. We worden binnengeleid in het hoofdgebouw van de vestiging om daar naar een zaaltje te lopen waar plastic stoelen zijn klaargezet. Hier krijgen we van Samuel een zeer uitgebreide uitleg over waar deze AMU-vestiging voor staat en wat ze voor de kinderen betekent. 90 procent van de kinderen die hier naar toe gaan zijn hiv/aids besmet, blijkt uit het verhaal wat we te horen krijgen. In heel Rwanda ligt dit percentage op 10 tot 13 procent. AMU probeert de kinderen weer hoop te geven en te ondersteunen in het nemen van medicatie om de levensverwachting groter te maken. Deze medicatie wordt overigens gratis verstrekt door de overheid. Er wordt seksuele voorlichting gegeven en er wordt informatie verstrekt over hiv/aids aan de kinderen, maar ook aan de ouders. AMU bereikt 50.000 scholieren door een netwerk van kerken en samenwerkende scholen die de boodschap verder brengen.

Na het intro van Samuel gaan we naar buiten om nog een stukje mee te krijgen van de bijbelschool die op dat moment wordt gegeven. De Amerikaanse Erica verblijft al 10 weken in Rwanda en haar tijd zit er alweer bijna op. Veel van ons vinden dat ze het erg goed doet en we zijn ontroerd door haar verhaal. Het gaat voornamelijk over dat de kinderen heel veel waard zijn en dat ze allemaal een eigen doel hebben in het leven.

Na een redelijk mislukte poging van King of Kings (je weet wel, van de uitzwaaidienst) gaan we verder met het programma. We beginnen onze spelletjesmiddag met oud-Hollandse spelletjes die van tevoren zijn voorbereid. Met name de Chinese Muur en Stoelendans vallen goed in de smaak. Ook is er voor de grotere kinderen de mogelijkheid tot voetbal waar fanatiek een wedstrijd Nederland-Rwanda wordt gespeeld.

Het samen koken gaat trouwens niet door, reden onbekend. Na de spellen staat het eten klaar en krijgen wij als gasten als eerste te eten. Rijst is er vanzelfsprekend in overvloed, maar dit wordt ons na vijf dagen wat teveel. Wij zijn dan ook blij dat we zelf de portiegrootte mogen bepalen. De Fanta is natuurlijk ook weer van de partij en dit wordt wel dankbaar in ontvangst genomen!

Na de lunch geven we een korte demonstratie met de meegebrachte cadeautjes, zoals strandballen, Engelse boeken en spelletjes. Hierna delen we ballonnen uit volgens een nieuw bedacht systeem. Ondanks dat de kinderen het maar raar vinden dat ze in een rij moeten gaan staan, worden de ballonnen wel goed verdeeld. Na het ballonnenmoment moeten we afscheid nemen en gaan we terug naar ISANO. Hier hebben we een paar uur vrije tijd. We mogen kiezen om naar de supermarkt te gaan of lekker uit te rusten op onze kamer. De supermarkt heeft een klein assortiment, maar er staan wel goede producten, zoals Pringles, Sprite en Cola.

We worden om 17:15 weer verwacht bij de eetzaal in ISANO waar de nabespreking hebben van de dag. Ook wordt de nieuwe indeling van de gastgezinnen besproken (ds. Jerôme is erg populair, vanwege de wc-pot die in andere gastgezinnen vaak ontbreekt). Inmiddels is het 18.00 en Samuel staat voor ons klaar met zijn auto, omdat hij een verrassing voor ons in petto heeft.

Na een kwartier rijden komen we aan bij Classic Hotel Kigali. We blijken hier een luxe maaltijd te krijgen van Samuel wat een zeer welkome verrassing is voor iedereen. Het grote contrast tussen de arme laag van de bevolking met de mensen die hier aan het eten zijn is duidelijk aanwezig. Op de parkeerplaats staat een grote Range Rover HSE geparkeerd, ook staat er een Audi en een BMW om wat te noemen (en iets minder Toyota’s dan gebruikelijk). Er staat voor ons een lange tafel gereserveerd en de stemming zit er goed in. We mogen een lekker drankje uitkiezen waarna we na enige tijd ons eten krijgen geserveerd. Dit is een bord vol met patat, gesneden verse groenten en twee gegrilde geitenspiesen. Iedereen reageert er erg positief op, behalve Saskia. Gelukkig is er ook tomatensoep met broodjes wat eigenlijk veel lekkerder is!

Na de maaltijd gaat iedereen met een gevuld buikje en nieuwe energie voor de volgde dagen weer terug de auto’s in en we gaan terug naar ISANO om het bed in te duiken. Morgen (voor de lezer vandaag) zullen we een kerkdienst bezoeken in een groot stadion in Kigali.

Saskia & Roel

Vrijdag 5 augustus

Half negen. Ik zit lekker aan de ontbijttafel met verrassend witte boterhammetjes met Emma’s pindakaas. De planning voor vandaag is Mwana Ukundwa Kayonza. Het is net iets minder rijden dan twee uurtjes, ik heb er echt mega veel zin in. Na twee uurtjes gereden te hebben komen we eindelijk aan en we worden superhartelijk ontvangen door 120 jongere en oudere kinderen. Na iedereen handjes en knuffels gegeven te hebben moest ik in een kamertje gaan zitten met de rest waar we een uitleg kregen over wat Mwana Ukundwa eigenlijk is. Het is een plek waar arme kinderen één keer per week samen komen om te spelen, te lachen, te leren en ook krijgen ze een goede maaltijd. De planning was van te voren dat wij spellen met hen zouden doen. Maar ja, dit is Rwanda dus niks gaat volgens de planning en we krijgen nu spellen uitgelegd van hen. Ik zat in een groepje met de kleine kinderen. Dus we zijn lekker aan het voetballen en aan het volleyballen. Drie kwartiertjes later en we staan 130 ballonnen op te blazen. Wat een chaos! Kinderen duwen elkaar om, vechten om ballonnen, stelen elkaars ballonnen en maken elkaars ballonnen kapot. Aan de andere kant is het heel mooi om te zien hoe gelukkig ze wel niet zijn met een simpel ding als een ballon.

13:00, etenstijd! Ik hoef jullie niet te vertellen wat we te eten krijgen!? Inderdaad , rijst again… Ze zijn aan het zingen voor ons, aan het dansen en waarderen ontzettend onze komst. Heel bizar om te zien hoe blij ze zijn dat wij simpelweg aanwezig zijn. Nu is het aan ons, wij doen een poging om ook te gaan ‘optreden’. Five, six, seven, eight! Daar gaan we. Oeeeh dit is pittig awkward. Niemand doet mee en ze zitten ons aan te staren. Ik besluit om kinderen mee te trekken en mee te laten dansen. De oplossing, want iedereen pakt nu kinderen en het werkt perfect! Toch een geslaagde actie.

We worden uitgezwaaid door alle kindjes en we zijn op weg naar het Muhazimeer. We komen aan en het meer is echt mega mega groot, dit is nou wat we allemaal eventjes nodig hebben. Alleen met de groep zijn, lekker niks doen, een beetje zwemmen, gek doen met elkaar en vooral veel lachen. Luuk is een soort Robinson die met een surfplank staand naar het midden van het meer is gegaan, prachtige foto’s gemaakt. Op de terugweg zit ik met z’n twaalven in de bus en ik moet zeggen dat ik niet wist dat onze liedbundel zo breed was. We hebben vanaf het meer tot aan ISANO (ons verblijf in Kigali) alleen maar gezongen. Van K3 tot Nick & Simon, van psalmen tot Bon Jovi, van kinderliedjes tot Marco Borsato. OEEEEHH YESYES het is half elf en Inge en Emma hebben net warm gedoucht!! Nu is het mijn beurt. Ik sta heerlijk te genieten van het warme water, doe shampoo in mijn haar en jahooooor… het water is weg. Sta je dan met shampoo in je haar, zonder water, naakt in de douche. “Euhm Emma, Inge ik heb denk ik een probleempje!? Er is geen water meer…” Emma haalt als een speer een teiltje met water om mijn haar uit te spoelen en dus is het toch nog opgelost. Maar jullie snappen natuurlijk wel dat ik de volgende keer zeker als eerste ga douchen!

– Samira Vastenhout

Donderdag 4 augustus

Als Saskia, Lieke en ik (Shirley) opstaan, maken we ons klaar voor het ontbijt: toast, ei en thee (goh, verrassing). Daarna pakken we onze tassen en lopen we naar de parkeerplaats waar acht Rwandese jongeren op ons staan te wachten. Ze geven ons een echte ‘Rwandese hand’ en ze zeggen veel te moeilijke namen. We delen onze groep op in tweetallen en gaan vervolgens per tweetal met een van de jongeren mee. Mirthe en ik komen bij de veel te lieve Dolfin terecht (spreek uit als Darvin). We beginnen met praten en sindsdien zijn er geen stiltes meer gevallen. We hebben het gehad over onderwerpen als school, familie, toekomst, het dagelijkse leven, maar ook over dingen zoals make-up en vriendjes. We maken een wandeling van zo’n twintig minuten door de stad Kigali. We beginnen op een mooie geasfalteerde weg, maar hoe langer we onderweg zijn, hoe armer de mensen eruit gaan zien en hoe slechter de wegen worden. Op een gegeven moment komen we in een sloppenwijk terecht, waar we zo’n typisch beeld van de tv te zien kregen: zielig kijkende mensen, kleine krotjes en gescheurde kleding. We lopen door wat steegjes waar je de behoefte hebt  om je neus zo ver mogelijk dicht te knijpen door de nare geur die er hangt. Even later komen we op de markt waar de kraampjes ontzettend dicht op elkaar staan en de tafels doorbuigen van het gewicht wat er op de tafels ligt. Zodra we onze camera tevoorschijn halen om de mooie kleuren van de groenten vast te leggen, krijg je allerlei blikken naar je toe, maar vooral bedelende mensen die geld willen voor foto’s. We kopen wat groenten, lopen nóg wat verder en komen uiteindelijk aan bij het ‘huis’ van Dolfin. Het eerste wat je ziet is een ‘tuin’ met allerlei kookspullen. We worden meegenomen naar binnen, waar we een hokje aantreffen van ongeveer vijf bij twee. Er hangt een hele onpasselijke geur (een typische dode-hamstergeur). Ik zal het liefst gelijk naar buiten rennen, maar probeer me in te houden. Mirthe en ik krijgen een schort omgeknoopt en een mes in ons hand geduwd. We maken met z’n drieën wat eten voor de lunch klaar: aardappels, wortels, en tomaten. Dolfin’s moeder maakt ondertussen de rijst en het vlees verder af, omdat wij te veel gespreksstof hadden om door te gaan. Ze vraagt ons met name veel over HIV in Nederland en of wij gestraft worden in Nederland als we te vroeg zwanger raken. We proberen haar uit te leggen dat wij in Nederland hele andere dodelijke ziektes hebben en dat we (in de meeste gevallen) niet uit onze familie worden verbannen bij een vroege zwangerschap. Nadat Dolfin al haar foto’s uitgebreid aan ons heeft laten zien, komt ‘Jellinda’ (Jelle en Gerlinda), samen met Vincent een kijkje nemen in ons gezin. Ze komen precies op het juiste moment: etenstijd! Er stond allerlei eten voor ons klaar; wortels, erwten, aardappels, rijst en vlees. We eten ons misselijk aan de hoeveelheid eten die we opgeschept krijgen, denken we eindelijk klaar te zijn, krijgen we nog een banaan om mee af te sluiten. Help! Na het maken van de foto’s kwamen Thijmen en Roel naar het gezin en zijn we met z’n zessen onderweg gegaan naar ‘huis’. 78 stiekeme foto’s, 54 onaangename geurtjes en 922 keer toeteren later, zijn we weer thuis aangekomen. We hebben Dolfin nog cadeautjes gegeven, we hebben nog even onze laatste gesprekken afgemaakt en hebben vervolgens afscheid genomen van de veel te lieve Dolfin. Mirthe en ik hebben een superleuke, gezellige en indrukwekkende dag gehad!!

Omdat we in tweetallen uit elkaar gaan, beleven we allemaal iets anders. Zo ook ik (Jirre), en Hannah. Hieronder staat ons verslag:

Nadat we klaar zijn met ontbijten lopen we naar de parkeerplaats, waar de jeugd al op ons staat te wachten.

Wij gaan mee naar het huis van Erick. Onderweg vertelt hij ons dat hij later wil studeren aan de universiteit. Maar dan wel een universiteit in Amerika.

Na een lange (voor Rwandese begrepen korte) wandeling komen uit bij een hutje gemaakt van wat klei en takken. Hier wacht de rest van de familie op ons, en daarmee ook de buren.

Eerst worden we in -wat lijkt- de woonkamer (een hokje van drie bij vier meter) neergezet en krijgen we de beste twee stoelen die ze hebben aangereikt. Lydia, de 63-jarige moeder van Erick, vertelt ons dat ze al een hele tijd heeft uitgekeken naar onze komst. Omdat ze alleen Frans spreekt, gebruiken we Erick als tolk. Want hij spreekt wel goed Engels én Frans.

Dan gaan we naar buiten en begint het voorbereiden van de maaltijd. Ook hier hoeven we niet op de rand (zoals iedereen doet) te zitten, maar krijgen we een krukje getimmerd van oude planken aangereikt. Ik mag de uien gaan snijden, Hannah wordt een schort omgedaan en mag in de pan ‘beef’ gaan roeren. We raken aan de praat, en hebben het over wat wij in Nederland zoal eten. “Hoe vaak per week eten jullie vlees?”, vraagt Hannah, waarop geantwoord wordt: “Een keer per maand, want het is erg duur.” Ze vertellen ons dat het 2000 Rwandese Frank kost per kilo, omgerekend ongeveer €2,20.
Inmiddels zijn de uien gesneden, en mag ik aan het schrapen van de wortels beginnen. Na ruim een half uur schrapen probeer ik voorzichtig nogmaals te vragen of ik inmiddels al iets anders kan doen (het mes is toch wel erg scherp en de beweging niet al te veilig), maar er moet echter nog meer wortel bereid worden.

Dan uiteindelijk is het voldoende, en mogen Hannah en ik beginnen met het snijden van de aardappel. Eenmaal gesneden mogen we om de beurt ook een beetje aardappel in het vet leggen, verwarmd op houdvuur, en rustig roeren.

Ondertussen is een van de zussen van Erick, die mij hielp met de ui en wortel, begonnen met een priegelklusje waar ik nog steeds het nut nog niet van begrijp. Ze is onze namen gaan uitleggen met wortel op de ui. We vatten het maar op als een compliment.

Na ruim twee uur voorbereiding is het dan zo ver, we krijgen een teiltje om onze handen te wassen en gaan weer naar binnen (want iedereen kookt hier buiten), waar langzaam alle pannen worden verzameld.
Lydia vraagt of Hannah wil beginnen, die daarop verschrikt naar mij kijkt. Nadat ik een stotterend Engels gebed heb uitgesproken krijgen we een bord en vork (want een mes bij het eten is zeldzaam hier) en mogen we beginnen. Uit beleefdheid neem ik toch maar wat van de ui en wortel, maar rouwe ui blijkt kort daarna niet super lekker te zijn…

Na weer een (te) groot bord op te hebben met hetgeen we al de hele week twee keer per dag eten bedanken we Lydia overdreven en proberen nog wat te praten. Uit de twee posters met daarop de familie Obama in de woonkamer blijkt Ericks voorliefde voor Amerika duidelijk. We wisselen onze e-mailadressen en namen voor Facebook uit en vertellen nog wat over Nederland.

We maken nog een foto met Erick en zijn moeder Lydia waarna we weer terug naar ‘huis’, Isano, lopen. Hier heeft de rest zich al weer verzameld en nemen we afscheid van alle jongeren. We geven ze nog wat cadeautjes, waarna ze weer vertrekken naar hun thuis.

Om 17:00 komen we als groep samen om de dag te bespreken, waarbij we ieders ervaringen horen over wat ze die middag mee hebben gemaakt. Na de bespreking gaan we al vrij snel eten, met het vaste menu. Rijst, aardappel, sperziebonen/doperwten en rundvlees in combinatie met een flesje Fanta in smaken die ze alleen hier kennen.

Daarna hebben we een vrije avond, waarin iedereen even kan doen waar hij of zij zin in heeft. Echter met een beperking, want ook vanavond komt er weer geen water uit de kraan. En dus is douchen niet mogelijk, hopelijk kan dat morgen weer.

Woensdag 3 augustus

Langzaam dringt het geluid van iemand die het huis veegt en een zingend kindje door in mijn dromen. Met een schrik word ik wakker. Hannah, Hannah, Hannaaah, fluister ik. Ik krijg een slaperige “ja” terug en vraag hoe laat het is, het blijkt kwart voor zeven te zijn. Doodmoe sluit ik mijn ogen om nog een half uurtje verder te slapen. Een half uur later gaat de wekker en is het tijd om wakker te worden, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Kletsend wakker worden dan maar, ik vertel Hannah mijn droom die ik had over het gastgezin. In die droom blijkt wel weer hoe erg je onbewust in je hoofd bezig bent met je zorgen maken over wat er allemaal wel en niet fout kan gaan.

Om acht uur doen we de deur van onze kamer open en rennen we nog snel naar de ‘badkamer’ om onze tanden te poetsen en daarna naar de wc te gaan. In de badkamer zie ik Hannah haar tanden poetsen en begin spontaan weer te giechelen, de badkamer is namelijk een mini kamertje met een klein gat in de hoek en de wc is een kamertje met een gat in de grond. Snel poets ik mijn tanden en ga naar de wc. Hannah poets haar tanden, maar slaat het wc bezoekje over, want dat hangen, nee dat is niks voor haar… lachend lopen we weer naar binnen en gelijk worden we vrolijk begroet door alle familieleden die “good morning” komen zeggen en je een hand geven. Het ontbijt staat al klaar, snel schrokken we twee mierzoete witte boterhammen met een omelet en een gekookt eitje naar binnen. Gisteren is ons namelijk verteld dat we uiterlijk om half negen weer terug bij de kerk van Remera moeten zijn, waar we gisteren door de gezinnen zijn opgehaald. Om half negen vertrekken we dan eindelijk naar de kerk samen met Dian, de oudste van de vijf kinderen, en tevens de enige die Engels spreekt. Onderweg vraagt ze wel drie keer of ze een selfie mag maken met ons en of we die dan door willen sturen via Facebook. Want ja, Dian heeft gewoon Facebook! Precies op tijd – volgens Afrikaanse begrippen – komen we aan bij de kerk, want Nederlandse tijden, daar doen ze hier niet aan. We worden gelijk overvallen door vragen van mensen uit de groep. “Hebben jullie een wc? Wat aten jullie?” Al gauw blijkt dat er een heel groot verschil zit in de luxe van de gastgezinnen. Na een tijdje over en weer te hebben gekibbeld nemen we afscheid van Dian. Nu alle mensen van de gastgezinnen weg zijn gaan we naar de kerk voor een soort dienst die speciaal voor ons georganiseerd is. Pastor Jean-Marie en Pastor Jerôme van de Regio Remera-Rukoma heten ons hartelijk welkom en vertellen iets over Rwanda en het kinderkoor Dorcas uit Mwirute danst en zingt voor ons. Twee lieve meisjes staan te zingen samen met een koortje, jongens blazen op een soort fluit terwijl ze een soort dansje doen en een groepje meiden doen een Afrikaanse dans waarna één van deze meiden Jelle beetpakt en hem meesleept om te dansen. Al gauw zijn we allemaal aan het dansen en het is een gezellige boel. We stellen ons zelf voor aan de jongeren van de gemeente Remera en leren hen en ook het koor ‘Lees je Bijbel bid elke dag’ in drie verschillende talen.

Na de dienst lopen we via de Genocidegedenkplaats naar het ziekenhuis. In de hitte van de dag en met knorrende magen krijgen we hier een rondleiding. Na de rondleiding lopen we weer terug naar de kerk, waar we naast het “bijgebouw”(maison de passage) een heerlijke, inmiddels bekende, rijst met bonen, erwtjes, aardappelen en zeer gaargekookt vlees krijgen.

Na de maaltijd lopen we met de hele groep en de jongeren door het dorp heen. Ze geven ons een rondleiding en we genieten van het mooie uitzicht en de ontzettend aardige mensen. Tijdens het wandelen raak ik aan de praat met een jongere uit Remera. Hij heeft een heel moeilijke naam, maar we mogen hem Emmi noemen. Emmi vertelt me over het land en over zijn taal, ik vertel hetzelfde tegen hem alleen dan over Nederland. Ik vertel hem dat ik de winkels hier zo klein vind, hij kijkt me verbaasd aan en vraagt hoe groot de winkels bij ons dan zijn. Ik leg uit dat een normale winkel bij ons ongeveer tien keer zo groot is als de winkels hier en een supermarkt minimaal 30 keer zo groot. Zijn mond valt open en hij begint te lachen. Het lijkt wel alsof hij niet begrijpt dat dat mogelijk is!

Trots laat hij zien waar hij normaal werkt en wie zijn broer is. Zijn werkplek is een tafeltje met een parasol waar hij o.a. simkaarten verkoopt. Ik ben verbaasd dat hij dat doet als werk, maar tegelijkertijd heb ik zoveel respect voor hem, dat hij waardeert wat hij doet en trots kan vertellen dat zijn broer studeert om huizen te kunnen gaan bouwen. Ondertussen komen er allemaal kinderen op ons af die ons een handje willen geven en azen op eten of graag zichzelf op een foto zien. Dit doen we dan ook, Joost geeft ze een koekje en Jelle laat ze hun schattige gezichtjes zien op zijn camera. We komen langs de middelbare school van Remera en gaan door de hekken naar binnen. We zien allemaal gebouwen zoals een bibliotheek en een computer lab om een groot veld staan.

Op dit grote veld staan allemaal geiten te grazen en er staat een volleybalveld. We spelen een gezellig potje volleybal met de jongeren en Emma ontdekt een grote Djembé waarop ze een kwartier lang op heeft lopen slaan/trommelen. Oververmoeid en uitgedroogd lopen we naar de kerk waar we onze spullen pakken en ons in de auto’s proppen om terug naar ISANO in Kigali te gaan. Tijdens de weg terug stoppen we nog even bij een supermarkt, jaja we hebben een supermarkt gevonden. Hier slaan we flinke hoeveelheid chips, cola en Pringles in. Iedereen is weer happy door het junkfood dus kunnen we weer vertrekken. We komen bij ISANO aan en de helft springt gelijk of na de maaltijd van heerlijke rijst of pasta met bonen,  aardappelen en verrukkelijke gehaktballen onder de douche. Want volleybal met oranje stof in plaats van zand of een vloer onder je voeten is leuk, maar daarna voel je je niet meer blank, maar oranje! Nu zijn we weer allemaal schoon en kunnen we naar dromenland om morgen weer een gezellige dag te hebben.

Sifra van den Herik (en Hannah Bakker)